Hard-coded id of currently selected item: . JSON version of its record is available from Blacklight on e.g. ??
Metadata associated with selected item should appear here...
Add MS 5411
- Record Id:
- 032-002029028
- Hierarchy Root Ancestor Record Id:
- 032-002029028
- MDARK:
- ark:/81055/vdc_100000000050.0x0001e3
- LARK:
- SLARK:
- Format:
- ISAD(G)
- Reference (shelfmark):
- Add MS 5411
- Title:
-
Lombard Laws
- Scope & Content:
-
A collection of the laws of the kings of Lombardy, from Rothar to Emperor Henry III, 643-1052. A composite manuscript in two sections: ff. 1r-179v, and ff. 180r-192r, containing:
ff. 1r-51r: Edict of Rothar, 643. Prologue 'In nomine Domini' (f. 1), beginning 'Si quis contra animam' (f. 1v) and ending 'per nostram iussionem scripsit' (f. 51r).
ff. 51r-53v: Grimoald (662-671). 'Incipit prologus libri secundi. Superiori pagina' (f. 51r); 'Incipit capitula domni Grimuald regis, 'Si servus aut ancilla' (f. 51v); 'Explicit Kapitula Grimualdi' (f. 53v).
ff. 53v-106v: Liutprand (713-744). 'Incipit praefatio Liuthprand. Leges quas' (f. 53v); 'Explicit prologus incipit leges. Si quiscumque longobardus' (f. 54v); 'Item de anno quinto indicione quarta. . .Si quis longobardus' (f. 55v); 'Item de anno nono decimo. De aetate in quantis', (f. 60r); 'Item de anno undecimo. De his feminis' (f. 64v); 'Incipit de anno duodecimo. Si quis cartulam' (f. 70r); 'Explicit Kapitula domni Liutprandi regis' (f. 106v).
ff. 106v-111v: Ratchis (744-749). 'Incipit prologus domni Ratchis regis. Christi Jhesu Domini' (f. 106v); 'Si quis a modo in presentia regis' (f. 107v); 'Explicit Ratchis' (f. 111v).
ff. 111v-115v: Aistulph (749-756). 'Incipit praefation Aistulfi. Quoniam prophetica' (f. 111v); 'Incipit Kapitula domni Aistulfi regis. Recolimus in anteriore' (f. 112r). Incomplete, ending, Cap. 10, 'vel praepositi sacramentum deducant' (f. 115v).
ff. 116r-136v: Charlemagne. Heristal Capitulary, 779: 'Anno undecimo feliciter regnante domno nostro Karolo' (f. 116r); 'De metropolitanis episcopis' (f. 116v) (see Boretio and Krause eds, Capitularia regum Francorum (1883), I, pp. 46-51); Aachen Capitulary, 809: 'Kapitula quae domnus imperator aquis palacio constituit. De illis hominibus' (f. 119r). Ends 'ecclesie derelinquet' (f. 136v) (see Boretio and Krause eds, Capitularia regum Francorum (1883), I, pp. 147-51).
ff. 136v-143v: Pippin, son of Charlemagne. Capitulary, 782-86: 'Decrevit divus populo laudante Pipinus. In nomine domini' (f. 136v); 'Ut aecclesias baptismales' (f. 137r). Ends 'quam debet persolvat' (Boretio and Krause eds, Capitularia regum Francorum (1883), I, pp. 191-93).
ff. 144r-154r: Louis I (814-840). 'Attulit ista pius divus Lodoicus. Si quis inaliena' (f. 144r); 'Legatio omnium missorum hec est. Primum et sicut' (f. 151r). Ends 'conubia copulari' (f. 154r).
ff. 154r-171r: Lothar (840-855). 'Lotharii regis nunc lector scripta videbis' (f. 154r); (a) 'Si liber homo' (f. 154v); (b) 'Item capitula quae domnus lotharius imperator ad limina beati petri apostoli secus urbem romam tempore domni eugenii pape instituit. Constitutum habemus' (f. 158v); (c) 'De iudicii consuetudine. Ut consuetudinem' (f. 171r). Ends 'cum suis sacramentalibus' (f. 171r).
ff. 171v-174r: Capitulary of Guy of Spoleto, ?891: 'Incipit Kapitula quae domnus Wido imperator addit in Kalendas madii civitate ticinensi anno imperii eius primo Indicione vii...Placuit nobis eciam' (f. 171v). Ends 'ipsam cartam faciat' (f. 174r).
ff. 174r-176r: Otto I, and his son, afterwards Otto II, Capitulary of Verona, 967: 'Incipit Kapitula que instituit domnus otto gloriosissimus imperator et item otto filius eius gloriosus rex. . .actum suburbem veronese loco qui dicitur insula sancti zenonis iiii Kalendarum nouembrium dominice incarnationis dcccclxvii imperii domni ottonis vi indicione xi' (ff. 174r-174v); 'Antiquis est institutum temporibus' (f. 174v). Ends 'fieri omnimodo prohibemus' (Welland ed., Constitutiones et acta publica (1893), I, pp. 27-30).
ff. 176r-176v: Otto III (983-1002). 'Incipit Kapitulum domni ottonis tercii imperatoris piissimi augusti. Cotidie contra leges' (f. 176r). 'Explicit liber ottonis' (f. 176v) (Welland ed., Constitutiones et acta publica (1893), I, p. 48).
ff. 176v-177v: Capitulary of Henry II, 1019: 'Incipit liber Henrici imperatoris. Regis Heinrici letantur lege mariti; Incipit prologus Kapitulorum domni henrici augusti imperatoris' (f. 176v); 'Quicumque ex quacumque natione' (f. 177r). Ends 'amittat. Deo Gratias' (f. 177v) (Welland ed., Constitutiones et acta publica (1893), I, pp. 63-64).
ff. 177v-178v: Conrad II. Edict, 1037: 'Haec lex chonradi circumdata milite vadit. In nomine sancte' (f. 177v). Ends 'ut nobis placuerit' (f. 178v) (Welland ed., Constitutiones et acta publica (1893), I, pp. 89-91).
ff. 178v-179v: Henry III. Edict, 1047: 'Rex Henricus patrie patet . . . In legibus' (f. 178v) (Welland ed., Constitutiones et acta publica (1893), I, pp. 96-97); Constitutions of Zurich, 17 June 1052. 'Henricus divina pietate. . .Decet imperialem' (f. 179r), ends, incomplete, 'duxerit vel desponsaverit' (f. 179v) (Welland ed., Constitutiones et acta publica (1893), I, pp. 100-101).
ff. 180r-192r: Legal commentary, etc., 12th century, including: Legal formulae (f. 180r); Lists of incipits of laws classified under headings (f. 180v); Commentary on the Lombard laws (ff. 181r-188v); Memoranda concerning authentication (f. 188v); Commentary on the laws of Charlemagne (ff. 188v-191v); Incipits of laws, classified under headings (f. 191v); Table of consanguinuity (f. 192r).
Marginal and interlinear glosses and corrections throughout ff. 1v-177v, chiefly in 11th- and 12th-century hands. On f. 192v is a list of kings and emperors whose laws appear in the volume, 15th-16th century.
Decoration:
f. 116r: Half-page outline drawing of Charlemagne, Emperor of Germany, flanked by two knights, with fainter pen sketches of heads in the margin. Space is left, presumably for a similar illustration, on f. 171v.
14 decorated penwork initials throughout the work of Scribe A (ff. 1v-177v): ff. 1v, 51v, 54v, 107v, 111v, 112r, 116r, 116v, 137r, 144r, 154v, 158v, 171v, 174v.
Small initials and headings in red throughout.
- Collection Area:
- Western Manuscripts
- Project / Collection:
- Additional Manuscripts
- Hierarchy Tree:
- [{ "id" : "032-002029028", "parent" : "#", "text" : "Add MS 5411: Lombard Laws" , "li_attr" : {"class": "orderable"} }]
- Hierarchy Record Ids:
- 032-002029028
- Is part of:
- not applicable
- Hierarchy:
- 032-002029028
- Container:
- not applicable
- Record Type (Level):
- Fonds
- Extent:
-
Parchment codex
- Digitised Content:
- http://www.bl.uk/manuscripts/FullDisplay.aspx?ref=Add_MS_5411 (digital images currently unavailable)
- Thumbnail:
-

- Languages:
- Latin
- Scripts:
- Latin
- Start Date:
- 1030
- End Date:
- 1199
- Date Range:
- Mid 11th century-12th century
- Era:
- CE
- Access:
- Restrictions to access apply please consult British Library staff
Please request the physical items you need using the online collection item request form.
Digitised items can be viewed online by clicking the thumbnail image or digitised content link.
Readers who have registered or renewed their pass since 21 March 2024 can request physical items prior to visiting the Library by completing
this request form.
Please enter the Reference (shelfmark) above on the request form.If your Reader Pass was issued before this date, you will need to visit the Library in London or Yorkshire to renew it before you can request items online. All manuscripts and archives must be consulted at the Library in London.
This catalogue record may describe a collection of items which cannot all be requested together. Please use the hierarchy viewer to navigate to individual items. Some items may be in use or restricted for other reasons. If you would like to check the availability, contact our Reference Services team, quoting the Reference (shelfmark) above.
- User Conditions:
- Letter of introduction required to consult this manuscript.
- Physical Characteristics:
-
Materials: Parchment.
Dimensions: 270 × 165 mm (ff. 1–179); 260 × 163 mm (ff. 180–192).
Foliation: ff. ix + 192. Folios i–v and vi–ix are paper flyleaves at the beginning and end of the volume, respectively; f. 192 is a parchment flyleaf.
Collation: i8–1 (ff. 1–7; 8th cancelled), ii8+1 (ff. 8–16; 1st added), iii–v8 (ff. 17–40), vi10–2 (ff. 41–48; lacks 3 and 6), vii10–2 (ff. 49–56; lacks 4 and 8), viii10–2 (ff. 57–64; lacks 2 and 7), ix12–4 (ff. 65–72; lacks 3, 6, 8 and 9), x–xii8 (ff. 73–96), xiii10–2 (ff. 97–104; lacks 4 and 8), xiv14–3 (ff. 105–115; lacks 4, 12 and 14), xv–xviii8 (ff. 116–147), xix10–3 (ff. 148-154; lacks 2, 3 and 7), xx10–2 (ff. 155–162; lacks 3 and 7), xxi10–2 (ff. 163–170; lacks 4 and 6), xxii10–1 (ff. 171–179; lacks 10), xxiii12 (ff. 180–191). A gathering signature on f. 8v indicates that it was originally the replacement for the cancelled eighth leaf of the first gathering; it was probably pasted to the beginning of the second gathering during a rebinding in the late eighteenth or early nineteenth century.
Script: Caroline minuscule.
Binding: British Museum, rebound 22 February 1965.
- Custodial History:
-
Origin: Italy (North).
Provenance:
Silvio Antoniano (b. 1540, d. 1603), Cardinal: inscribed with his name (f. 192v).
Maffeo Pinelli (b. 1736, d. 1785), book-collector: the manuscript was in his library at Venice in the late 18th century, as noted in Jacopo Morelli's six volume catalogue of Pinelli's collection (see Jacopo Morelli, Bibliotheca Maphaei Pinelli Veneti, 6 vols (1787), III, pp. 346-48, item 7897). His sale 2 June 1789, lot 12803 (see Biblioteca Pinelliana (1789), p. 532), purchased by the British Museum.
- Information About Copies:
-
Full digital coverage: Digitised Manuscripts, https://bl.uk/manuscripts/.
The laws are printed in:
Ludovico Antonio Muratori, Rerum Italicarum scriptores, 25 vols (1723-1751), I, pt 2 (1725), pp. 17-179;
Paolo Canciani, Barbarorum leges antiquae, 5 vols (1781-1792), I, pp. 63-239;
Leges Langobardorum, ed. by Alfredo Boretio and Frederico Bluhme, Monumenta Germaniae Historica, Legum IV (1868), pp. xlvi–xcviii; ‘Liber legis Langobardorum Papiensis dictus’, pp. 290-585.;
Capitularia regum Francorum, ed. by Alfredo Boretio and Vistor Krause, Monumenta Germaniae Historica, Legum Sectio II, 2 vols (1883-1897), I, pp. 46-51, 147-51, 191-93;
Constitutiones et acta publica imperatorum et regum inde ab anno 911 usque ad annum 1197, ed. by Ludovicus Welland, Monumenta Germaniae Historica, Legum Sectio IV, vol. 1 (Hannover: Impensis Bibliopolii Hahn, 1893), pp. 27-30, 48, 63-64, 89-91, 100-01.
- Publications:
-
Ludovico Antonio Muratori, Rerum Italicarum Scriptores, 25 vols (Mediolani: Ex Typographia Palatina, 1723-1751), I, pt 2 (1725), pp. 17-179.
Paolo Canciani, Barbarorum leges antiquae, 5 vols (Venice: Sebastianum Coletium et Franciscum Pitterium, 1781), I, pp. 63-239.
Jacopo Morelli, Bibliotheca Maphaei Pinelli Veneti, 6 vols (Venice: Typis Caroli Palesii, 1787), III, pp. 346-48, item 7897.
Biblioteca Pinelliana: A Catalogue of the Magnificent and Celebrated Library of Maffei Pinelli, late of Venice (London: Robson & Clarke, & Edwards, 1789), lot 12803 (p. 532).
G. H. Pertz, 'Die Langobardischen Edicte, die Karolingischen und spatere Reichsgeseke enthaltend', Archiv der Gesellschaft, 7 (1839), 779-82.
Leges Langobardorum, ed. by Alfred Boretio and Frederico Bluhme, Monumenta Germaniae Historica, Legum IV (Hannover: Impensis Bibliopolii Hahn, 1868), pp. xlvi–xcviii; ‘Liber legis Langobardorum Papiensis dictus’, pp. 290-585.
Capitularia regum Francorum, ed. by Alfred Boretio and Victor Krause, Monumenta Germaniae Historica, Legum Sectio II, 2 vols (Hannover: Impensis Bibliopolii Hahn, 1883-90), I, pp. 46-51, 147-51, 191-93.
Constitutiones et acta publica imperatorum et regum inde ab anno 911 usque ad annum 1197, ed. by Ludovicus Welland, Monumenta Germaniae Historica, Legum Sectio IV, vol. 1 (Hannover: Impensis Bibliopolii Hahn, 1893), pp. 27-30, 48, 63-64, 89-91, 100-01.
Charles M. Radding and Antonio Ciaralli, The Corpus Iuris Civilis in the Middle Ages: Manuscripts and Transmission from the Sixth Century to the Juristic Revival (Leiden: Brill, 2006), pp. 90, 121, 192, pl. 16.
Thomas Gobbitt, ‘Codicological features of a late-eleventh-century manuscript of the Lombard laws’, Studia Neophilologica, 86 (2014), 48-67 (p. 49, n. 2).
- Material Type:
- Archives and Manuscripts
- Legal Status:
- Not Public Record(s)
- Names:
- Antoniano, Silvio, Cardinal, 1540-1603
Pinelli, Maffeo, of Venice, book-collector, 1736-1785 - Places:
- Germany
- Related Material:
-
Noted in the Index to the Additional Manuscripts in the British Museum 1783-1835 (London: British Museum, 1849), p. 272:
"Law, of Italy. Leges Regum Longobardorum, ac deinceps Italiae...5411."